Sakarya’nın İl Oluşunun 68.Yılı!

1951 yılında belediye meclisinin aldığı tavsiye meclis kararının ardından şehrin tüm dinamiklerinin katkılarıyla başlayan vilayet olma yolculuğu 1954 yılının 1 Aralık’ında sona ermişti. İlk olarak 14’üncü yüzyılın başlarında Orhan Gazi’nin komutanlarından Konuralp tarafından Tığcılar adıyla kurulduğu bilinen Adapazarı, II. Mahmut zamanında 1837 yılında kaza haline gelmiştir. Adapazarı, 19. Asrın sonlarına doğru İzmit Sancağı’nın kazası olmuştur. 22 Haziran 1954 tarihinde 6419 Sayılı Kanun’la il olmuş ve Sakarya adını almıştı.

NOTLAR

1952 yılında kurulan Adapazarı İl Olma Cemiyeti Başkanı olan Osman Erkaya’nın notlarında, Sakarya’nın il oluş hikayesi anlatılıyor.

Gazeteci Mustafa Erkaya’nın babası olan Osman Erkaya’nın anıları, o yıllarda ilimizdeki sivil toplum hareketinin gücünü ve il olmak uğruna ortak bir amaçta herkesin birlik içerisinde başarıya ulaştığını gösteren bir belge niteliğinde. Ölmeden önce hatıralarının bir kısmını kaleme alan Osman Erkaya, kendine has üslubuyla Adapazarı’nın il oluş sürecini şöyle anlatıyor: ‘1950’lereden önce, şehrimiz ilkokul öğretmelerinden mahalli gazetelerde yazarlık yapan Abdullah Çelik fikir olarak gazetesine ‘Sakarya adıyla Adapazarı il olmalıdır’ yazdı. Keza orta okul müdürlerinden Hasan Balcıoğlu’da benzeri bir yazıyı İstanbul’da münteşir bir mecmuaya yazmıştır. ‘Fakat bu yönde teşebbüslerde bulunulmamıştır. Aradan seneler geçti, ülkemiz tek parti yönetiminden çok partili yönetime geçti, ikinci cihan savaşından sonda 1950’lerde yapılan mahalli seçimlerde, Adapazarı Belediye Meclisi ile Kocaeli İl Genel Meclisi üyeliklerine seçildim. ‘Altı arkadaşla il Genel Meclisi’nin tabii başkanı Kocaeli Valisi Adapazarı Belediye Meclisi’nce Belediye Başkanlığı’na Suavi Damalı, yardımcılığına da ben seçildim. Mecliste Sapancalı Yaşarla Divan Katibi Seçildik.

‘Köylerin nahiye, nahiyelerin ilçe, ilçelerin il olabilmeleri için bir takım kanuni formalitelerin ikmali, hususi ile tabi oldukları İl Genel Meclislerinin onayı ile İçişleri Bakanlığı’na oradan da TBMM’den kanun çıkarılması iktiza etmektedir. ‘Bu nedenle ben bir takrir hazırladım. İl Genel Meclisi Başkanlığına verdim. Bir yandan da Adapazarı’nı İl Yaptırma Derneği’ni kurdum ve başkanı oldum. Başta birtakım masraflar için lüzumlu paranın temini için sair Çalışmaları girdik. ‘İl Genel Meclisinde ilgili komisyonlardan geçirildikten sonda meclis umumi heyetine getirildi, gündeme alındı. Uzunca tartışmalar oldu. İzmitli arkadaşlar ayrılmak istemiyorlardı. Adapazarı ve etrafındaki Geyve, Akyazı, Hendek, Karasu ilçelerinin üyeleri Adapazarı’nı desteklediler. ‘Bu sırada, Sapanca’nın da ilçe olması için oralı olan arkadaş Yaşar Efendi tarafından şifahi teklifle istedi. Bu durum havayı daha da sertleştirdi. Bu sıralarda Kandıra Meclis üyesi Kemal Saner’de Kaynarca’nın ilçeliğini teklif etti. Böylece karar çoğunlukla çıktı ve İçişleri Bakanlığı’na gönderildi. ‘Aradan uzun süre geçti, kanun çıkmadı. Milletvekillerine yine bir hareket yok. Bu defa Derneğimiz bir otobüsle her partiden ve partisiz hemşerilerden oluşan heyeti Ankara’ya göndermeye karar verdi.

‘Bende arkadaşlarımla Ulusta İpek Palas Oteli’ne indim. Ben, Ekrem Alican’la telefon irtibatı kurdum, böyle istendi. Başbakan’ın ne zaman randevu bilinmemektedir. Arkadaşlar tanıdıkları dostlarına gidiyorlar, gittikleri yerin telefonunu bana bildirmekteler. İrtibatı kesmemekteyiz, Ekrem Alican her gün Başbakanlık özel Kalem Müdürü Basri Aktaş ile görüşüyor. ‘Neticeyi Alican bana bildiriyor. Bu randevu tam 9 gün devam etmiştir. Ben ise ilamsız hapis gibiyim. Artık sabrım tükendi, son gün Ekrem Alican’a ‘Bugünde randevu verilmezse Adapazarı’na döneceğim. Tabi ki arkadaşlarda dönerler. Başbakan verdiği sözden utansın.’ dedim. ‘Bir saat sonda saat 17’de denildi. Başbakanlığa gittik. Milletvekillerinden bu işle ilgilenenler Ekrem Alican, Hamdi Başak, Saim Önhun haricinde diğerleri baştan beri ilgisizlerdi. Başbakan Adnan Menderes, birkaç gün içinde kanunu Meclise vereceğini kesin olarak söz verdi ve dediği gibide kanun çıktı. ‘1954’te Sakarya adı ile Adapazarı il olunca ilk Vali Nazım Üner, Emniyet Müdürü Suphi Bey, İl Jandarma Komutanı Albay Sabit Bey ve Defterdar Fahri Beydir. O gün il olmak için mücadele ederken desteğini esirgemeyen herkesten Allah razı olsun.